Felieton Jerzego Budnika. "Pandemia zubaża samorządy"

Wracam do tematu, który dotyczy nas wszystkich, bo przecież każdy z nas jest członkiem określonej wspólnoty samorządowej. Chodzi o negatywny wpływ pandemii koronawirusa na stan finansów samorządowych. Tego zresztą należało się spodziewać. Skoro samorządy opierają swoje dochody w dużym stopniu na udziałach w centralnych podatkach PIT i CIT, a wpływy z nich, w wyniku spowolnienia gospodarczego, drastycznie się zmniejszyły, musiało się to odbić na ich sytuacji finansowej. Eksperci Związku Miast Polskich oceniają, że w stosunku do planowanych, dochody samorządów mogą być w tym roku niższe aż o 10 proc.

Problem ten dotknie wszystkie bez wyjątku samorządy. Niestety najwięcej stracą najbiedniejsi, czyli ci, których dochody opierają się prawie wyłącznie na udziałach w podatkach centralnych oraz na subwencjach i dotacjach z budżetu państwa. Zadań własnych i zleconych im nie ubędzie, za to koszty ich realizacji wzrosną. Weźmy na przykład subwencję oświatową. Jak sama nazwa wskazuje, samorządy otrzymują ją na sfinansowanie zadań z zakresu oświaty. I zawsze narzekają, że jest ona dużo mniejsza od rzeczywistych potrzeb. Nawet jeśli wysokość tegorocznej subwencji oświatowej nie zostanie obniżona, to trzeba liczyć się z tym, że w związku z wprowadzeniem od nowego roku szkolnego dodatkowych rygorów sanitarnych, a w wielu szkołach niezbędnych zmian organizacyjnych, koszty funkcjonowania oświaty wzrosną. Czy państwo te nieplanowane wcześniej wydatki samorządom zrekompensuje ? To samo dotyczy zadań własnych i zleconych z zakresu pomocy społecznej. Tu także ich wydatki wzrosną, bo potrzebujących przybyło.

A to nie wszystkie problemy, przed którymi stanęły samorządy. W wyniku odgórnie wprowadzonych obostrzeń, drastycznie zmniejszyły się wpływy z niektórych odpłatnych usług publicznych. Na przykład ze sprzedaży biletów wstępu do placówek kulturalnych, bo przecież były one przez kilka miesięcy zamknięte i biletów komunikacji miejskiej, bo dużo mniej osób w tym czasie się przemieszczało. Natomiast koszty i wydatki podmiotów świadczących te usługi, pozostały na tym samym poziomie, a w wielu przypadkach nawet lekko poszły w górę. Trzeba będzie im to teraz zrekompensować. Pytanie jak ?

Najprościej szukanie oszczędności zacząć od cięcia wydatków na inwestycje. Nie podoba mi się ten sposób myślenia. Już w jednym z wcześniejszych felietonów pisałem, że inwestycje, wszystko jedno państwowe, samorządowe, prywatne, zagraniczne, nakręcają koniunkturę gospodarczą, pozwalają utrzymać miejsca pracy, zapewniają regularne wpływy podatkowe. Należy je więc za wszelką cenę chronić. Ale pewnie nie wszystkie da się obronić. Niektóre trzeba będzie odłożyć w czasie, inne spowolnić. To już trzeba zostawić samorządowcom. Oby kierowali się rozsądkiem i interesem wszystkich mieszkańców, a nie swoim widzimisię.

Oczywiście znajdą się tacy samorządowcy, którzy zamiast wdrażać niepopularny program oszczędnościowy, będą chcieli zwalić wszystkie swoje problemy na rządzących. To nieuczciwe stawianie sprawy. Obojętnie, kto byłby dziś u władzy, cudów nie zdziała. Można oczywiście gdybać, czy spowalniający gospodarkę lockdown, zastosowany przez rząd Mateusza Morawieckiego, był adekwatny do skali zagrożenia, ale roztrząsanie w nieskończoność zaszłości, nie posunie nas do przodu. Trzeba zmierzyć się z taką sytuacją jaka jest. I trzeba to zrobić wspólnie. Rząd dostrzega ten problem i stworzył (szkoda tylko, że centralnie sterowany) „Fundusz Inwestycji Lokalnych”. Trwa właśnie nabór wniosków do drugiego etapu dopłat. Będą one przyznawane według specjalnego algorytmu, premiującego gminy i powiaty stawiające na inwestycje. To jeszcze jeden ważny powód, by pochopnie z nich nie rezygnować.