Temat internautów: Stulecie harcerstwa

Minione stulecie było jedną z najbardziej przełomowych epok w historii ludzkości. Dynamiczny rozwój techniki, zespolenie środowisk etnicznych, dialog interkulturalny, kodyfikacja oraz powszechne uznanie praw jednostki ludzkiej.

To jasne odcienie barwnej palety poczynań człowieka w XX wieku. Ciemne kolory to, między innymi, nieustające hekatomby składane na ołtarzu braku zrozumienia (z I i II wojną światową na czele), masowa laicyzacja społeczeństw, nadmierne wartościowanie pieniądza. Pośród takiego pejzażu przyszło rozwijać się organizacjom skautowym na całym świecie. Harcerstwo – nasz narodowy ruch skautowy ma już za sobą 100 barwnych lat.

W swoim stuleciu Harcerstwo, podobnie jak i skauting, przeszło przez szereg istotnych przemian, aby dostosować się do zmieniającego się oblicza świata. Jedno pozostało niezmienne. Wiara w młodych ludzi i dobro, które mogą nieść innym.

Chcielibyśmy w tym miejscu skierować się ku kolebce skautingu, aby w pełni zrozumieć znaczenie „pedagogicznej rewolucji” sir gen Roberta Baden-Powell’a. W roku 1899, podczas wojny z Burami, 42-letni generał brał udział w obronie Mafekingu. Nowatorski pomysł powierzania „dorosłych” zadań- młodzieży stał się fundamentem późniejszego programu skautowego - wychowywanie poprzez działanie.

Ze zdobytych w Indiach i w Afryce doświadczeń Baden-Powell wypracował system polegający na pracy w małych grupach. Ich skuteczność w boju oraz świetne zgranie taktyczne, dały generałowi podwaliny do zbudowania systemu zastępowego w skautingu. Jedynym elementem, który bazował na „starej szkole” pedagogicznej był dozór starszej młodzieży nad młodszymi dziećmi, sposób, który funkcjonował doskonale w bursach i na podwórkach sprawdził się także w nowopowstałej „hybrydzie” wychowawczej. Rewolucjonizm metody skautowej polegał na połączeniu elementów, które pozornie do siebie nie pasowały. Wynikiem tego zabiegu było indywidualne podejście do młodego człowieka.

Wydana w 1899 roku książka „Aids to scouting” („Wskazówki dla wywiadowców”), zawierająca porady dotyczące szkolenia zwiadowców i survivalu rozeszła się praktycznie na pniu. Wykupywała ją masowo młodzież. Zachęcona przez ciekawy styl i interesujące metody, wprowadzała treści z kartek w swoje życie. Tak zaczęła się wielka przygoda. Mając za sobą bogatą metodykę i porywający program, sir gen. Robert Baden-Powell przeprowadził w 1907 roku, na wyspie Brownsea eksperymentalny obóz oparty na świeżo wypracowanym sposobie wychowywania. Kodeks nowego ruchu czerpał z tradycji chrześcijańskich i rycerskich.

Zaowocowało to stworzeniem (1907) powszechnego Prawa i Przyrzeczenia skautowego, które rozpowszechniło się na całym świecie wraz ze skautowymi ideałami. Od tego czasu Przyrzeczenie Skautowe (i narodowe jego odmiany) złożyło ponad 300 milionów młodych ludzi w 216 krajach, a stale doskonalony program zaowocował rozwojem specjalizacji w nowych dziedzinach wiedzy (np. informatyka, prawa człowieka, ochrona środowiska).

Na ziemiach polskich idea skautingu została szybko podchwycona przez organizacje młodzieżowe. Organizacja Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie", Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Ruch Etyczny "Eleusis" to tylko niektóre ze stowarzyszeń, które pragnęły włączyć w swój program elementy skautingu. Rok 1910 uważa się za powstanie skautingu na ziemiach polskich.

Wtedy Andrzej Małkowski przetłumaczył książkę Baden-Powella „Scouting for boys” na język polski. Tego samego roku powstała pierwsza jednostka harcerska - „Zastęp kruków” przy I Gimnazjum im. Św. Anny w Krakowie oraz zalążki drużyn harcerskich w Warszawie. Wraz z rozwojem ruchu w różnych częściach kraju, kształtowały się różne koncepcje dotyczące wyglądu skautingu w Polsce. W roku 1912 ukazała się książka „Harce młodzieży polskiej”, która ujednoliciła nazewnictwo (harcerz, zastęp, drużyna, etc.), w 1916 utworzono ZHP, a dzień 1 listopada 1918 przyniósł ostateczne zjednoczenie wszystkich harcerzy w organizacji, która zyskała rangę ogólnopolskiej.

Jednak przejdźmy na nasze sopockie poletko. Motorem zakładania drużyn skautowych w północnej Polsce było Towarzystwo Tomasza Zana (TTZ), które umożliwiało młodzieży letnie wyjazdy do Krakowa, gdzie młodzież „na własnej skórze” odczuwała ogrom polskiej tradycji. Z czasem działacze TTZ podejmowali trud tworzenia drużyn skautowych.

Na przełomie lat 1920/1921 zaczęły działać pierwsze drużyny harcerskie w Trójmieście; wówczas w Sopocie powstały pierwsze zastępy. Rok 1928 przyniósł utworzenie hufca harcerek i harcerzy na terenie Wolnego Miasta Gdańsk, którego pierwszym komendantem został sopocianin hm. Michał Urbanek (zasłużony nauczyciel w Gimnazjum Polskim w Gdańsku). Do najważniejszych wydarzeń dla nowo powstającej organizacji możemy zaliczyć m.in.: wyjazd reprezentacji harcerzy Wolnego Miasta Gdańska na Międzynarodowy Zlot Skautów w 1929 r., spotkanie z twórcą skautingu sir gen Robertem Baden-Powell’em na Polance Redłowskiej w sierpniu 1933; powołanie w Wolnym Mieście chorągwi harcerek i harcerzy (1935), a także zorganizowanie przez mieszkającego w Sopocie hm. Oskara Żawrockiego Harcerskich Oddziałów Bojowych (1937).

W 1939 roku wielu sopockich harcerzy wzięło udział w obronie Gdyni, później w konspiracji. W Powstaniu Warszawskim zginęli z bronią w ręku sopoccy harcerze Tadeusz i Kazimierz Milewscy.

W pierwszych powojennych latach Sopot był głównym ośrodkiem odradzającego się Harcerstwa. Już w kwietniu 1945 roku powstał sopocki hufiec ZHP, tu też mieściła się komenda chorągwi, na czele której stanął sopocianin hm. Jan Stróżyński.

Powojenne losy Harcerstwa miały burzliwy przebieg, nawet na pewien czas pozbawiono mundurów i zmieniono rotę przyrzeczenia odbierając jej odwołanie się do tradycyjnych ideałów. Niemniej determinacja kadry harcerskiej pozwoliła na powrót do wychowania w służbie Bogu, Polsce i bliźniemu. W tych trudnych latach Sopot był miejscem kucia harcerskich charakterów. Nie tylko liczne rajdy, biwaki i wyjazdy na obozy wpisywały się na program hufca, ale także udział w miejskich uroczystościach patriotycznych oraz stawanie na apel do pełnienia Białej Służby podczas wszystkich pielgrzymek do Polski papieża Jana Pawła II. W Sopocie odbył się zjazd założycielski ZHR, którego członkiem-założycielem był m.in. sopocianin pwd. Zbigniew Okuniewski.

Ostatnia dekada dla sopockiego hufca ZHP obfitowała w liczne inicjatywy. Nasza reprezentacja odnosiła sukcesy na rajdach Rodło, Zlotach Westerplatte oraz rajdzie Arsenał. W 2000 roku nasza silna reprezentacja pod komendą hm. Przemysława Marchlewicza brała udział w Zlocie Harcerstwa Polskiego w Gnieźnie, a w następnych latach również w zagranicznych zlotach skautów: Roverway i Jamborry. Początek XXI wieku dla sopockiego hufca ZHP to również szereg inicjatyw adresowanych do młodzieży nie zrzeszonej w organizacjach harcerskich. Były więc zabawy i wyjazdy zorganizowane dla dzieci z najuboższych rodzin, programy wychowawcze i profilaktyczne, konkursy prozdrowotne, plastyczne i literackie. Inicjatorką tych ostatnich przedsięwzięć była hm. Katarzyna Szczecina.

100 lat to piękny jubileusz. Nie każda organizacja może pochwalić się tak długą i barwną historią. Masowe uczestnictwo w powstaniach (wielkopolskim, śląskim, warszawskim), działania w konspiracji, pomoc potrzebującym, czy nieustająca warta na straży ducha narodu. To tylko niektóre z zasług, jakie harcerze oddali Polsce. Każdy z nas może cieszyć się i chlubić, że jest członkiem organizacji, która niejednokrotnie pomagała stanąć ojczyźnie na nogi. Przed nami kolejne 100 lat i nowe wyzwania, jakie rodzi nadchodzący czas. W obliczu powszechnej globalizacji, laicyzacji społeczeństw i degrengolady moralnej, patriotyzm i wierność ideałom są wystawione na kolejną próbę. Pamiętając o przeszłości, śmiało kroczmy ku przyszłości.